Kontynuacja leczenia – wszystko, co warto wiedzieć

Kontynuacja leczenia dotyczy dalszego korzystania z leków w trakcie trwania tej samej choroby. W jej ramach lekarz lub pielęgniarka wypisuje receptę na dalsze stosowanie produktów leczniczych. Jednak może to być również podjęcie rehabilitacji leczniczej. Co więc warto wiedzieć o możliwościach uzyskania skierowania na kontynuację leczenia?

Na czym polega kontynuacja leczenia?

Termin „kontynuacja leczenia” rozumie się jako działania podejmowane w celu leczenia pacjenta wyłącznie w obrębie tego samego oddziału lub tej samej poradni oraz wobec danego rozpoznania.

Zasady korzystania ze świadczeń zdrowotnych w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia określa m.in. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Innym dokumentem, w którym znajdują się normy dotyczące przepisywania leków na receptę w ramach kontynuacji leczenia, jest Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty.

To właśnie z niej wynika, że lekarz może wystawić pacjentowi receptę na lek lub wyrób medyczny bez wykonania badania diagnostycznego, jeśli dotyczy to kontynuacji leczenia. Powinno to być jednak uzasadnione stanem zdrowia chorego, dokładnie opisanym w dokumentacji medycznej.

Czy można korzystać z kontynuacji leczenia po badaniu klinicznym?

Badanie kliniczne, nazywane również badaniem naukowym, ma na celu potwierdzenie lub odkrycie skuteczności i bezpieczeństwa leków. Sprawdza się kliniczne, farmakologiczne i farmakodynamiczne skutki działania jednego lub kilku produktów leczniczych.

W niektórych przypadkach udział w takim badaniu jest dla pacjenta szansą na odbycie terapii czy też leczenia przy pomocy innowacyjnych leków, które nie są jeszcze dostępne w Polsce.

Czasami okazuje się, że trzeba kontynuować leczenie po zakończeniu badania klinicznego. W takiej sytuacji pacjent jest w stanie zdecydować się na kilka kroków, jednak należy przy tym pamiętać, że jak dotąd w polskim prawie nie uregulowano żadnych zasad i praktyk odnoszących się do takich przypadków. Aktualnie można więc:

• zdecydować się na dalsze leczenie produktem badanym – możliwe jedynie wtedy, gdy lek został już zarejestrowany w Polsce w danym wskazaniu. Pacjent może starać się o refundację w ramach NFZ lub pokryć samodzielnie koszty leczenia. Jeśli jednak lek został zarejestrowany w innym wskazaniu, to refundacja będzie niemożliwa;
• zdecydować się na dalsze leczenie innym zarejestrowanym w Polsce lekiem o podobnym działaniu lub takich samych substancjach aktywnych w składzie;
• podjąć dalsze leczenie produktem niezarejestrowanym w ramach innego badania klinicznego;
• podjąć dalsze leczenie produktem niezarejestrowanym w ramach compassionate use, czyli humanitarnego stosowania lub aktu miłosierdzia – w Polsce zezwala się na takie działanie wobec pacjentów, którzy przewlekle cierpią na chorobę poważną, wycieńczającą i przysparzającą wiele cierpienia. Należy do tego złożyć odpowiedni wniosek, jednak ważnym warunkiem jest to, aby niemożliwe było leczenie grupy pacjentów o danych przypadku jakimkolwiek zarejestrowanym w Polsce produktem leczniczym.

Kontynuacja leczenia a telemedycyna

Telemedycyna w Polsce zaczęła funkcjonować dopiero na początku XXI wieku, jednak jej dynamiczny rozwój nastąpił w okresie pandemii. Pacjenci zaczęli oswajać się z formą teleporad lekarskich i wszelkich innych działań związanych z e-zdrowiem.

Dzięki technologii można mieć dostęp do własnej dokumentacji medycznej w internecie na specjalnych portalach, a lekarze mogą wystawiać e-recepty, e-skierowania czy e-zwolnienia.

Wykorzystanie telemedycyny obejmuje nie tylko sam proces leczenia, ale także działania profilaktyczne czy edukacyjne. Pomaga to również w procesie kontynuacji leczenia, ponieważ ułatwia otrzymanie od lekarza recepty bez konieczności wizyty w placówce.

Jest to możliwe dzięki zmianie w przepisach prawa, która nastąpiła w 2015 roku. Dała ona lekarzom POZ (Podstawowej Opieki Zdrowotnej) „możliwość wystawienia bez konieczności dokonania osobistego badania pacjenta: recepty niezbędnej do kontynuacji leczenia oraz zlecenia na zaopatrzenie w wyroby medyczne jako kontynuację zaopatrzenia w wyroby medyczne”. Ta sama poprawka uregulowała opcję przeprowadzania wizyt lekarskich online.

Kontynuacja leczenia w formie rehabilitacji leczniczej

Po zakończeniu leczenia bądź po przeprowadzeniu operacji czy zabiegu lekarz może skierować pacjenta na rehabilitację leczniczą. Jej cel to przywrócenie pełnej sprawności fizycznej lub też takiej, która jest możliwa do osiągnięcia w danym przypadku. Ma ona również poprawić jakość życia i pomniejszyć dolegliwości bólowe.

W ramach rehabilitacji (na którą pacjent potrzebuje skierowania) można korzystać z badań diagnostycznych, wyrobów medycznych, leków oraz innych środków pomocniczych.

Osoby, u których lekarz stwierdzi znaczny stopień niepełnosprawności, mogą korzystać z rehabilitacji w ramach NFZ poza kolejką oczekujących. Warto mieć również na uwadze, że może się ona odbywać się w kilku trybach:

• ambulatoryjnym – dla osób, które poruszają się samodzielnie i są w stanie przyjść do placówki rehabilitacyjnej na leczenie;
• domowym – dla chorych, którzy nie poruszają się samodzielnie;
• stacjonarnym – dla pacjentów, którzy w ramach kontynuacji leczenia wymagają nie tylko świadczeń rehabilitacyjnych, ale również całodobowej opieki lekarskiej i nadzoru pielęgniarskiego;
• w ośrodku lub na oddziale szpitalnym – dla chorych, którzy nie poruszają się samodzielnie, a ich stan zdrowia wymaga nadzoru medycznego.

Rola pielęgniarek w kontynuacji leczenia

W kontynuacji leczenia nieodzowną rolę odgrywają pielęgniarki i położne. W zespole POZ muszą one ściśle współpracować z lekarzem, aby zapewnić pacjentowi jak najlepszą opiekę zdrowotną. W zakres ich obowiązków wchodzą w tym przypadku m.in.:

• realizacja czynności na zlecenie lekarza POZ;
• profilaktyka i edukacja zdrowotna;
• udział w organizacji przyjęć;
• opieka nad pacjentami przewlekle i obłożnie chorymi w domu;
• organizacja pracy w placówce i czynności administracyjne.

Każde z tych zadań wydaje się współmiernie ważne. Na przykład w leczeniu cukrzycy istotną rolę odgrywa nie tylko podawanie insuliny w odpowiednich momentach, ale także sam proces edukowania i informowania o tym, jak pacjent powinien radzić sobie z chorobą.

Czy pielęgniarka może przepisać receptę na kontynuację leczenia?

W ramach kontynuacji leczenia mieści się również preskrypcja, czyli przepisywanie leków. Co istotne, według Ustawy z dnia 15 lipca 2011 roku o zawodach pielęgniarki i położnej nie tylko lekarz może wystawić nową receptę, ale także i pielęgniarka.

Warto jednak pamiętać, że istnieje podział na preskrypcję niezależną i kolaboracyjną. Ta pierwsza dotyczy organizacji i wystawienia recepty. Ze względu na to, że jest to forma „samodzielnego wykonywania świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych” zezwala się na to pielęgniarkom i położnym z tytułem zawodowym magistra lub specjalistom.

Jednak drugi rodzaj, czyli preskrypcja kolaboracyjna, dotyczy „wystawienia recepty, będącej kontynuacją ordynacji lekarskiej”. Może ją wystawić osoba z tytułem zawodowym licencjata (pielęgniarstwa/położnictwa) lub specjalista.

Nie wszystkie leki znajdują się w zakresie uprawnień pielęgniarskich i położniczych do wystawiania recept. Do wyjątków należą m.in. leki bardzo silnie działające i psychotropowe. Co więcej, osoby z tytułem licencjata nie są w stanie wydać recepty na niektóre wyroby medyczne.

Na przykład kontynuacja leczenia ran przy pomocy opatrunków dostępnych z refundacją wciąż wymaga zastosowania recepty lekarskiej. Pielęgniarka może jednak wypisać receptę m.in. na pieluchomajtki.

Kontynuacja leczenia po powrocie do Polski

Pacjent, który rozpoczął leczenie w ramach transgranicznej opieki zdrowotnej, może po powrocie do Polski korzystać z jego kontynuacji na takich samych warunkach, na jakich je podjął.

Warto jednak mieć na uwadze, że kontynuacja odbywa się „wyłącznie w placówkach działających na podstawie umowy z NFZ, na zasadach określonych w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej”.

Kolejny wymóg to przedłożenie skierowania, jeśli w innym kraju, w którym rozpoczęto leczenie, również było ono wymagane. Jeżeli zostało napisane jedynie w języku angielskim lub w innym języku obcym, konieczne jest przyniesienie przetłumaczonej wersji. Nie musi być ona jednak sporządzona przez tłumacza przysięgłego.

Kontynuacja leczenia – FAQ

Czym jest kontynuacja leczenia?

Kontynuacja leczenia to zrealizowanie kolejnej wizyty u specjalisty lub przedłużenie kuracji farmakologicznej. W ramach kontynuacji lekarz może skierować pacjenta na rehabilitację leczniczą, jeśli jego stan zdrowia tego wymaga. Obecnie da się skorzystać z teleporad i wizyt online, a także otrzymać następną e-receptę bez badania diagnostycznego, o ile pozwala na to dokumentacja medyczna.

Czy potrzeba skierowania do kontynuowania leczenia?

Do kontynuowania leczenia, zwłaszcza gdy ma ono miejsce w następnym roku kalendarzowym, wymagane jest skierowanie od lekarza. W ustawie zapisano jednak kilka wyjątków od tej reguły. Z zasady nie bywa ono potrzebne do onkologa, dentysty, dermatologa, ginekologa/położnika, psychiatry, okulisty i wenerologa.

Jak wygląda zamówienie recepty na kontynuację leczenia?

Lekarz może ponownie wystawić e-receptę w ramach konsultacji online czy teleporady. Istnieje również możliwość samodzielnego zamówienia kolejnej recepty w ramach kontynuacji leczenia.

Jedną z opcji jest zrealizowanie tego na Internetowym Koncie Pacjenta, jednak trzeba pamiętać, że jak dotąd nie wszystkie przychodnie obsługują funkcję zamawiania recept. Alternatywa to skorzystanie z portali internetowych do e-recept.

Specjalista może wystawić preskrypcję po odbyciu konsultacji, która niekiedy polega na wypełnieniu szczegółowego formularza dotyczącego stanu zdrowia. Warto jednak mieć na uwadze, że dotyczy to jedynie leków, które już zostały przepisane pacjentowi np. przez lekarza POZ.

Źródła:

I. Wrześniewska-Wal, D. Hajdukiewicz, Telemedycyna w Polsce – aspekty prawne, medyczne i etyczne, „Studia Prawnoustrojowe”, UWM 2020, DOI: 10.31648/sp.6061, https://czasopisma.uwm.edu.pl/index.php/sp/article/view/6061/4641.

A. Zimmermann, A. Gaworska-Krzemińska, E. Cieplikiewicz, A. Flis, Ordynacja i preskrypcja pielęgniarska w Polsce, „Problemy Pielęgniarstwa”, Zakład Zarządzania w Pielęgniarstwie, Wydział Nauk o Zdrowiu, Gdański Uniwersytet Medyczny, 2016, https://www.researchgate.net/profile/Aleksandra-Gaworska-Krzeminska/publication/308571154_Ordynacja_i_preskrypcja_pielegniarska_w_Polsce/links/5a0042ef0f7e9bb898dd4cb4/Ordynacja-i-preskrypcja-pielegniarska-w-Polsce.pdf. 

E. Taranta, J. Kraśnicka, B. Ślusarska, Rola pielęgniarki w zespole terapeutycznym POZ – wybrane aspekty współpracy, „Lekarz POZ” 6/2019, str. 419-423.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 8 września 2015 r. w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20150001400/O/D20151400.pdf.

USTAWA z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/zawody-lekarza-i-lekarza-dentysty-16798282?_gl=1*109ofx2*_ga*MTU3NTkyNTM3NS4xNzA0NDQwNDUw*_ga_TRNTF04CYF*MTcwNDQ0MDQ1MC4xLjEuMTcwNDQ0MDYxNi4wLjAuMA.

USTAWA z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20042102135/T/D20042135L.pdf.