Biegunka

Biegunka — wszystko, co musisz wiedzieć

Biegunka jest kłopotliwym, nieprzyjemnym i niebezpiecznym schorzeniem. Częste wizyty w toalecie i towarzyszący nam ból brzucha utrudniają normalne funkcjonowanie oraz mogą doprowadzić do odwodnienia. Biegunka po jedzeniu może utrzymywać się kilka godzin, a nawet dni. Dolegliwość dotyka zarówno dorosłych, osób starszych, jak i dzieci. Jak więc wyleczyć biegunkę? 

Czym jest biegunka?

Biegunka to stan charakteryzujący się częstymi, luźnymi lub wodnistymi wypróżnieniami. Jest objawem zaburzenia w funkcjonowaniu przewodu pokarmowego, który może wynikać z różnych przyczyn. Objawy to nie tylko częste oddawanie stolca, ale także ból brzucha, nudności, wymioty oraz ogólne osłabienie. W przypadku nawracającej biegunki lub występowania innych objawów, takich jak krew w stolcu czy gorączka, należy udać się do lekarza.

Definicja medyczna biegunki

Biegunka to stan, w którym występuje częste wypróżnianie (zazwyczaj co najmniej 3 razy w ciągu 24 godzin) o płynnej lub półpłynnej konsystencji stolca. Może towarzyszyć temu osłabienie,krwawienie z układu pokarmowego, gorączka i bóle brzucha. Objawy utrzymujące się do 14 dni określa się jako biegunkę ostrą. Natomiast powyżej 4 tygodni jako przewlekłą. Choć często biegunka jest krótkotrwała, może być groźna ze względu na ryzyko odwodnienia.

Przyczyny występowania biegunki

Najczęstsze przyczyny występowania rozwolnienia zazwyczaj związane są ze zjedzeniem nieświeżej potrawy. Niekiedy jest wynikiem stresu lub spożycia składnika, na który mamy alergię pokarmową. Rozwolnienie może być wywołane również przez rotawirusy, są one częstą przyczyną ostrej biegunki u dzieci.

Biegunka może być wywołana przez inne czynniki takie jak:

• Bakteria Salmonelli lub E. coli
• Nietolerancja laktozy
• Przyjmowanie niektórych leków
• Choroby zapalne jelit 
• Polipy 
• Nadżerki
• Stany zapalne w organizmie np. zapalenie trzustki
• Nadużywanie alkoholu i innych używek
• Choroby wątroby
• Choroby trzustki
• Pasożyty jelitowe np. tasiemiec, glista ludzka, owsiki

Różne rodzaje biegunki

Biegunkę dzieli się ze względu na czas trwania: ostra, trwająca do 2 tygodni, oraz przewlekła, gdy objawy utrzymują się dłużej. Pod względem przyczyn wyróżnia się trzy główne typy biegunek: 

• Biegunka podróżnych — pojawia się u osób podróżujących do obszarów o odmiennym środowisku i żywności.
• Biegunka infekcyjna — spowodowana jest wirusami, bakteriami lub grzybami. Zazwyczaj po spożyciu zanieczyszczonej żywności lub wody.
• Biegunka po antybiotykoterapii — może pojawić się podczas lub po leczeniu antybiotykami. Leki zaburzają bowiem równowagę mikroflory jelitowej.

Objawy biegunki

Biegunka to dolegliwość charakteryzująca się luźnymi, częstymi wypróżnieniami o nietypowej konsystencji. Jest to powszechny objaw zaburzeń żołądkowo-jelitowych. Może towarzyszyć temu ból brzucha, krwawienie, nudności oraz utrata płynów i elektrolitów.

Typowe objawy biegunki

Charakterystycznym objawem biegunki jest częste wypróżnianie się. Stolec ma płynną lub półpłynną konsystencję. Często może towarzyszyć temu uczucie nudności oraz wymioty. Osoby cierpiące na biegunkę mogą odczuwać bóle i skurcze w okolicach brzucha oraz ogólne osłabienia organizmu. W niektórych przypadkach, szczególnie gdy rozwolnienie jest wywołane infekcją, może pojawić się gorączka.

Długotrwałe rozwolnienie może prowadzić do zmęczenia i ogólnego osłabienia organizmu. Przypadłość może zakłócać równowagę elektrolitową w organizmie. To z kolei prowadzi do objawów takich jak zawroty głowy, drżenie rąk czy zaburzenia rytmu serca. Pamiętaj, że w przypadku ciężkich lub długotrwałych objawów warto skonsultować się z lekarzem.

Objawy, które mogą wskazywać na poważniejsze problemy

Podczas biegunki mogą wystąpić pewne alarmujące symptomy, które mogą wskazywać na poważniejsze problemy zdrowotne. W przypadku wystąpienia tych objawów zaleca się konsultację z lekarzem w celu dokładnej diagnozy i odpowiedniego leczenia.

Do niepokojących sygnałów podczas biegunki należą:

• Obecność krwi w stolcu
• Gorączka
• Silny i utrzymujący się ból brzucha
• Objawy odwodnienia takie jak suchość skóry i zawroty głowy
• Nagła utrata masy ciała
• Bardzo częste wypróżnienia, które towarzyszą silnej biegunce
• Objawy neurologiczne, takie jak drgawki czy osłabienie mięśni.

Kiedy natychmiast skontaktować się z lekarzem?

Warto zwracać uwagę na powyższe objawy oraz być czujnym, szczególnie gdy dotyczą one dzieci i osób starszych. Rozwolnienie może szybko prowadzić do poważnych komplikacji, ponieważ organizm łatwiej ulega odwodnieniu. W przypadku występowania krwi w stolcu, gorączki, ciężkiego bólu brzucha, omdleń, koniecznie należy skonsultować się z lekarzem lub skorzystać z pomocy medycznej.

Diagnoza biegunki

Diagnoza biegunki polega na znalezieniu przyczyny oraz ocenie nasilenia objawów. Lekarz może potrzebować informacji na temat symptomów i historii medycznej pacjenta. W przypadku biegunki może być konieczne wykonanie dodatkowych badań lub testów, aby określić dokładną przyczynę.

Jak przygotować się do wizyty u lekarza?

Przygotuj listę objawów oraz datę ich wystąpienia. Warto zanotować w jakich sytuacjach lub po jakich pokarmach występuje biegunka. Powiedz czy występują inne niepokojące objawy, jak krew w stolcu czy wysoka gorączka. Poinformuj o swojej historii medycznej, w tym o wcześniejszych problemach zdrowotnych, chorobach przewlekłych, przyjmowanych lekach oraz ewentualnych alergiach. Przygotuj informacje na temat swojej diety w ostatnich dniach. Zastanów się, czy mogło dojść do spożycia potencjalnie zanieczyszczonej żywności.

Badania i procedury używane do diagnozy biegunki

Wszelkie badania powinien nam zlecić lekarz. Do najczęściej wykonywanych należą OB, morfologia, elektrolity, badanie na krew utajoną w stolcu oraz kreatynina. Często specjalista kieruje na dodatkowe badania TSH, mocznika oraz poziomu enzymów trzustkowych. Jeśli chodzi o badanie samego stolca, mierzy się jego pH, posiew, kalprotektynę oraz stężenie potasu i sodu.

Pytania, które lekarz może zadać podczas wizyty

Lekarz może potrzebować informacji dotyczących samych problemów z wypróżnianiem, jak i innych objawów. Ważne może być również to czy pacjent przebywał w ostatnim czasie w krajach o odmiennym środowisku i florze bateryjnej.

Leczenie biegunki

Leczenie polega na nawadnianiu organizmu, odpoczynku i odpowiedniej diecie. W przypadku biegunki trwającej krótko ważne jest picie płynów elektrolitowych. Również spożywanie łagodnych pokarmów oraz unikanie tłustych i pikantnych potraw. Jeśli jednak biegunka nie ustępuje i uniemożliwia wyjście z domu, pacjent może skorzystać z wizyty online, aby uzyskać receptę odpowiedni lek.

Domowe środki na biegunkę

Produkty zawierające probiotyki, takie jak jogurty z aktywnymi kulturami bakterii, mogą pomóc w przywróceniu równowagi mikroflory jelitowej. Jeśli masz infekcyjne rozwolnienie, staraj się zachować szczególną higienę. Przede wszystkim unikaj kontaktu z innymi osobami, aby nie rozprzestrzeniać choroby.

OTC i leki na receptę na biegunkę

W przypadku biegunki, utrzymanie odpowiedniego poziomu elektrolitów, takich jak sód i potas, jest kluczowe. Preparaty uzupełniające elektrolity mogą skutecznie pomóc w tym procesie. Chcąc szybko złagodzić częste wypróżnienia, zazwyczaj sięgamy po tabletki przeciwbiegunkowe lub węgiel leczniczy. Tabletki, które dostępne są bez recepty, zawierają zwykle substancje, które spowalniają ruchy jelit, zmniejszając częstotliwość wypróżnień. Leki na receptę działają na wirusy i bakterie, nie zaburzając mikroflory bakteryjnej w organizmie.

Kiedy leczenie domowe nie działa?

Leczenie domowe może pomóc w wielu przypadkach biegunki. Niestety zdarzają się sytuacje, w których konieczna jest interwencja medyczna. Każdy organizm reaguje inaczej. Dlatego ważne jest, aby w przypadku nasilających się objawów biegunki, zasięgnąć opinii lekarza. 

Dieta i styl życia przy biegunce

Domowe środki mogą pomóc złagodzić objawy biegunki. Odpowiednia dieta i odpoczynek powinny ulżyć choremu. Jednak w przypadku cięższych objawów lub trwających dłużej niż kilka dni zawsze warto skonsultować się z lekarzem. 

Jakie pokarmy pomagają podczas biegunki?

Wybieraj łagodne produkty spożywcze, takie jak gotowane ryż, płatki owsiane, banany czy puree ziemniaczane. Unikaj tłustych, pikantnych i ciężkostrawnych potraw. Zioła, jak rumianek czy mięta pieprzowa, mają właściwości łagodzące i mogą pomóc w zmniejszeniu bólu brzucha.

Jakich pokarmów unikać, kiedy masz biegunkę?

Kofeina i alkohol mogą zaostrzać objawy biegunki, dlatego warto ograniczyć ich spożycie. W przypadku, gdy biegunka jest spowodowana nietolerancją laktozy lub alergią na białko mleka, unikaj produktów mlecznych.

Znaczenie nawodnienia i odpowiedniego wypoczynku

W przypadku biegunki ważne jest utrzymanie odpowiedniego poziomu nawodnienia organizmu. Pij duże ilości płynów, takich jak woda, roztwory elektrolitowe (dostępne w aptekach) lub herbaty ziołowe. Kofeina i alkohol mogą zaostrzać objawy biegunki, dlatego warto ograniczyć ich spożycie.

Zapobieganie biegunce

Zapobieganie biegunce wiąże się z zachowaniem higienicznych praktyk. Jednak także z unikaniem spożywania surowych lub źle przygotowanych potraw oraz picia tylko bezpiecznej wody. Warto także unikać kontaktu z osobami zarażonymi, szczególnie w miejscach o dużym zagęszczeniu ludności.

Praktyki higieniczne pomagające zapobiegać biegunce

Regularne mycie rąk przed posiłkami i po skorzystaniu z toalety oraz używanie środków antybakteryjnych może znacznie ograniczyć ryzyko zarażenia się chorobotwórczymi drobnoustrojami.

Szczepienia i leki profilaktyczne

W niektórych przypadkach dostępne są szczepienia oraz leki przeciwko niektórym rodzajom biegunek, takim jak biegunka podróżnych. Przed podróżą warto skonsultować się z lekarzem w celu ustalenia, czy są one zalecane.

Wskazówki dla podróżników

Podczas podróży do obszarów o wysokim ryzyku występowania biegunek, warto unikać spożywania wody z kranu. Również warto nie spożywać surowych owoców i warzyw, a także posiłków w miejscach o wątpliwej higienie. Warto także zabrać ze sobą środki do oczyszczania wody oraz leki przeciwbiegunkowe na wypadek nagłych objawów.

Biegunka u dzieci i niemowląt

Biegunka u dzieci i niemowląt jest szczególnie niebezpieczna ze względu na ryzyko odwodnienia. Ważne jest częste karmienie piersią lub podawanie odpowiednich płynów nawadniających. W przypadku ciężkich objawów, jak utrata apetytu, senność lub znaczna utrata masy ciała, konieczna jest konsultacja z lekarzem.

Biegunka — FAQ

Czy biegunka może być objawem COVID-19?

Biegunka może być objawem COVID-19. Warto zaznaczyć, że biegunka jako pojedynczy objaw nie jest specyficzna tylko dla COVID-19. Może występować w przypadku wielu innych infekcji lub stanów zdrowotnych. 

Czy mogę pracować lub chodzić do szkoły, kiedy mam biegunkę?

Dolegliwości związane z rozwolnieniem nie należą do przyjemnych. Może być to powód do uzyskania zwolnienia lekarskiego. Jeśli nie mamy podejrzenia, że źródłem schorzenia jest zakażenie wirusem lub bakterią po konsultacji z lekarzem możemy pracować, lub chodzić do szkoły.

Czy biegunka może prowadzić do odwodnienia?

Tak, jest to niebezpieczny skutek uboczny tej dolegliwości. Szczególnie dla najmłodszych oraz osób starszych.

Źródła:

Biegunka podróżnych T. Mach r.2011
https://journals.viamedica.pl/gastroenterologia_kliniczna/article/view/29273/24025

Ostra biegunka J. Wasielica-Berger r.2018
https://journals.viamedica.pl/gastroenterologia_kliniczna/article/view/59388/45137

Zachorowanie na biegunkę infekcyjną w starszym wieku G. Biesiada, J. Czepiel, D. Salamon, T. Mach, A. Garlicki r. 32012
https://gerontologia.org.pl/wp-content/uploads/2016/05/2012-01-2.pdf